Lymfoedeem na kanker

Bij lymfoedeem ontstaat een verstoring in het lymfatisch stelsel. Het lymfatische systeem voert vocht en grotere afvalstoffen, wat achterblijft in het weefsel, af. Via kleinere en grotere lymfvaten en lymfknopen komt dit vocht uiteindelijk in de bloedsomloop terecht. In een gezonde situatie kan dit systeem veel meer verwerken dan nodig is. Door beschadiging van het lymfestelsel kan niet voldoende vocht afgevoerd worden en blijft achter in het weefsel. Er ontstaat een zwelling wat lymfoedeem wordt genoemd. Bij de behandelingen tegen kanker kan het gebeuren dat:

• Lymfevaten beschadigen, doorgesneden, vernauwt of verbrandt worden.
• Lymfeknopen verwijderd worden.

Na deze behandelingen kunnen complicaties ontstaan die de kans op blijvende huidveranderingen vergroten. Denk hierbij aan:

• Wondruptuur: de wond gaat open tijdens de genezing.
• Infectie of ontsteking: lymfevaten raken nog meer beschadigt.
• Seroomvorming: er ontstaat een holte met vocht in of onder de huid.
• Puncteren: het is nodig om de seroomvorming via een naald en een slangetje uit de huid te zuigen. Hoe vaker dit gebeurd hoe groter de kans op verharding van het weefsel.
• Overbelasting: ook na de operatie is het goed om voorzichtig en met beleid te bewegen. Te veel en te lang bewegen en te zware druk of trekkrachten zijn niet goed. De wondgenezing raakt hierdoor verstoord.

Deze blijvende huidveranderingen kunnen de ernst van het lymfoedeem en de klachten verergeren.

De volgende kenmerken kunnen duiden op een beginnend lymfoedeem:

• Zwaar, vermoeid of strak gevoel: zonder dat er een zichtbare zwelling is, kunnen deze klachten ervaren worden.
• Zwelling: het aangedane gebied neemt in omvang toe en geeft stuwing.
• Gewrichtsklachten: door de zwelling kunnen gewrichten stijf en pijnlijk aanvoelen en kunnen minder beweeglijk zijn.
• Kriebelend gevoel: dit gevoel wordt veroorzaakt door de beweging in de lymfevaten. Men omschrijft het vaak alsof er miertjes in de huid lopen.
• Pijn en zenuwpijn: lymfoedeem is in principe niet pijnlijk. Toch kan bij een snelle toename van vocht een drukkend gevoel ervaren worden. Daarnaast wordt het gebied zwaarder door al het vocht wat er is zit. Hierdoor kan een gewricht, die dat gewicht moet dragen, pijnklachten geven.
• Bleke huidverkleuringen ter plaatse van de zwelling
• Knellende kleding en sieraden: door de zwelling kunnen kleding en sieraden gaan knellen.

Het lymfatisch stelsel heeft van nature een overcapaciteit. Dit houdt in dat het lymfsysteem veel meer vocht kan verwerken dan nodig is. Door beschadiging van het lymfsysteem wordt deze overcapaciteit kleiner. Het lymfatisch stelsel gebruikt deze overcapaciteit bij wondgenezing, stress, overbelasting, emoties en ziekte. Als een van deze situaties gaande is, is er geen probleem. Als u ziek wordt en veel stress ervaart kan dat te veel voor het lymfsysteem zijn. Het kan niet al het vocht meer afvoeren en het emmertje loopt langzaam over met lymfoedeem tot gevolg.

Indien u denkt dat u lymfoedeem heeft, dan is het goed om direct de huidtherapeut te raadplegen. Hoe eerder de therapie gestart wordt, hoe kleiner de kans op restklachten.

Wat kunt u zelf doen?

• Draag geen knellende kleding en sieraden.
• Verzorg uw huid goed. Voorkomen uitdroging door de huid geregeld met een hydraterende crème in te smeren. Gebruik geen scrub of peeling.
• Voorkom wondjes. Bij lymfoedeem ontstaat sneller een ontsteking. Wondjes zijn plaatsen waar bacteriën makkelijk naar binnen dringen.
• Voorkom extreme temperatuurswisselingen. Warmte en extreme koude kan lymfoedeem verergeren.
• Beweeg, maar overbelast niet. Bewegen is heel goed. Dit stimuleert de afvloed van lymfvocht. Overbelasting kan lymfoedeem verergeren. De grens van overbelasting kan per dag verschillen.